Gdy przyjrzymy się uważniej naszym myślom, szczególnie tym, które wiążą się z negatywnymi emocjami, dostrzeżemy, że zawierają szereg błędów logicznych, nazywanych przez psychologów zniekształceniami poznawczymi.
Tego typu nieracjonalne wzorce myślenia podtrzymują objawy wielu zaburzeń psychicznych, wzmacniając negatywne emocje i dysfunkcjonalne zachowania. Powodują, że widzimy świat w sposób zniekształcony, często bardzo negatywny. Gdy jesteśmy strapieni, przygnębieni czy źli, zazwyczaj myślimy w zniekształcony sposób. Takie zaburzenia w sposobie myślenia powodują, że patrzymy na sprawy w jednostronny, najgorszy z możliwych sposobów i pogłębiają tym samym nasze uczucie smutku, przygnębienia czy złości.
Zniekształcenia poznawcze występują u wszystkich ludzi. Okazuje się jednak, że u osób doświadczających problemów psychicznych, takich jak np. zaburzenia depresyjne czy lękowe, występują one znacznie częściej, jest ich więcej, są trwalsze, a ich treść jest charakterystyczna dla określonych zaburzeń psychicznych.
Celem psychoterapii poznawczo-behawioralnej jest zmiana irracjonalnych wzorców myślenia na bardziej przystosowawcze. Wraz z terapeutą pacjent rozpoznaje typowe dla siebie zniekształcenia poznawcze, ucząc się racjonalnego sposobu myślenia, co pociąga za sobą poprawę nastroju.
Do typowych błędów w myśleniu zaliczamy:
„To była kompletna strata czasu”, „Nikt mnie nie lubi”, „Jeśli się nie uda to znaczy, że jestem nieudacznikiem”
„Zwariuję, zemdleję, umrę”, „Tak się zdenerwuję, że nie będę w stanie normalnie funkcjonować”, „Nie przeżyję kolejnej porażki”
„Dobrze to zrobiłam, ale to nie znaczy, że jestem kompetentna, po prostu miałam szczęście”
„Zdałaś egzamin, gratuluję! – Tak, ale następny to jest dopiero prawdziwy egzamin, ten był łatwy…”, „Ładnie wyglądasz! – Co z tego, jeśli okropnie się czuję..”
„Jestem beznadziejna. Ciasto mi nie wyszło, w pracy mnie nie lubią, nie nadaję się do niczego”
„Skoro się boję, to coś jednak musi mi grozić”, „Czuję się przy nim tak cudownie – to wspaniały człowiek”, „Wiem, że wiele rzeczy w pracy robię dobrze, ale czuję, że i tak jestem do niczego”
„Ale ze mnie idiotka!”, „Jestem nieudacznikiem”, „On jest do niczego”
„np. dostrzegane u innych wyrazy twarzy, miny są interpretowane np. jako wyraz znudzenia rozmową – „Ludzie mnie nie lubią””, „Dostałam 2 z matematyki – na pewno nie zdam matury (mimo, że ta osoba ma również lepsze stopnie)”
„Odeszła, bo zawiodłem”, „Zjadłam ciastko – nigdy nie schudnę”, „Nie udało się – już nigdy się nie uda”
„Gdyby mnie kochał, wiedziałby co lubię, nie musiałabym nawet tego mówić”, „On na pewno myśli, że jestem głupia i nie mam zielonego pojęcia o tym co mówię”
„(mężczyzna nie zadzwonił po randce) – „Nigdy mnie nikt nie pokocha”, „Nigdy nic mi się nie udaję”, „Martwię się o wszystko”, „Zawsze tak będzie”, „To wszystko przeze mnie”, „Jestem zupełnie do niczego”
„Mechanik był dla mnie niemiły, bo zrobiłam coś nie tak”, „Przeze mnie miał zawał”
„To straszne, że popełniłam błąd. Zawsze powinnam robić, co w mojej mocy”, „Muszę schudnąć”, „Muszę mieć 5″, „Powinnam była to wiedzieć”, „On musi przeprosić”
„Może być już tylko gorzej”, „Już nikogo sobie nie znajdę”, „Na pewno się nie uda”, „Wszyscy się będą śmiali”, „Nie zdam – wiem to”, „Ona mnie rzuci”, „Zawsze będę chora”, „Nigdy nie znajdę pracy
Pamiętaj, że jedna myśl może zawierać jednocześnie kilka zniekształceń poznawczych np. „Nigdy nie zrobię nic dobrze” to jednocześnie uogólnianie, przewidywanie przyszłości, myślenie typu wszystko albo nic itd.
Które wzorce myślenia rozpoznajesz u siebie?
Źródło: Psychoterapia poznawczo-behawioralna. Teoria i praktyka. Popiel, A.,Pragłowska, E., Wydawnictwo Paradygmat, 2008., opracowała Katarzyna Staroń psycholog, psychoterapeuta poznawczo-behawioralny